Menú
    Logo de publimetro
    publimetro.pe
    • Últimas Noticias
    • Actualidad
    • Entretenimiento
    • Deportes
    • Vida y Estilo
    • Redes Sociales
    • Edición Impresa

    Internacional

    Guaidó llama a unión de todos los sectores para luchar contra Maduro

    Guaidó llama a unión de todos los sectores para luchar contra Maduro

    Internacional

    Juan Manuel Santos dice que no hay pruebas que lo vinculen con Odebrecht

    Juan Manuel Santos dice que no hay pruebas que lo vinculen  con Odebrecht

    Actualidad

    Ancón: mujer denuncia desaparición de su hijo de 11 meses en parque

    Ancón: mujer denuncia desaparición de su hijo de 11 meses en parque

    Actualidad

    La Victoria remodelará complejo deportivo de unidad vecinal de Matute

    La Victoria remodelará complejo deportivo de unidad vecinal de Matute
    Actualidad

    Kunan pacha Qichwa kawsay

    Kay qillqapim churaykamuni imaynataq kunanpacha Qichwa kawsayninchik Bolivia, Perú mama llaqtanchikkunapi tarikusqanmanta, imaynatam llaqta kamachiqkuna, qullqiyuq, qapaqkunapa munaynillanta imatapas ruraspa, kawsayninchikta saruchapusqankumanta.

    (Foto referencial: Shutterstock)
    (Foto referencial: Shutterstock)
    Redacción Publimetro

    redaccion-publimetro@publimetro.pe

    Actualizado el 25/07/2017 a las 14:47

    (Por ser el mes de la Patria, publicamos este artículo en una lengua oficial del Perú: el quechua . Fue elaborado por Willkaruna y publicado en la revista Atuqpa Chupan sin traducción. Trata sobre la presencia viva del quechua en Perú y Bolivia. Puedes seguir a la revista Atuqpa Chupan en su FanPage para más noticias sobre el quechua en este link. )

    Qallariynin

    Qichwaqa hinantin tiqsi muyupi simikuna/qallukuna hinallataqmi may riqsisqa, aswan riqsisqaraq Inkakunapa rimasqa kasqanrayku. Qichwaqa pikunachus rimaqninkunata sunquchawanchik, yuyaychawanchik, yachachiwanchik, imaña,
    mayña kasqanchiktapas riqsichiwanchik, chaymanhina purinanchikpaq.

    Rimasqanchikman hinataqmi mayninpiqa huchakunaman urmaykachiwanchik, pinqachiwanchik ima, chaymantapas kikillantaqmi imaymana sasachakuykunamantapas uqariwanchik.

    Qichwapim ñawpanchik runakuna hatunta Tawantinsuyuta qispichirqanku. Qichwata rimaspan Inkakuna Machupikchutapas rawkarqanku, pirqarqanku, sumaqta chilaychilallataña hatarichirqanku, wiñay kawsay qispichiyta saqiyta munaspa.

    Qichwapitaqmi hinantin llaqtakunapi ñawa yuyaqninchikkuna, machunchikkuna tukuy yachayninkunata saqitamuwarqanchik, chay ñanta purispa, amapuni chinkachispa aswantaraq allin riqsisqa Qichwa runa kananchikpaq.

    Tayta Inti, Mama Killa, lliw Apunchikkuna, Rumikuna, Sachakuna, Pichinkukuna, Quchakuna, Mayukuna, imaymana kaqpas, Pachamamanchikwan huk ayllulla qichwata rimaspa, chuya yuyaywan uywanakuspa kawsakurqanchik.
    Kunankamapas waki wakin llaqtakunapiqa hinapuniraqmi tiyakuchkanchik.

    Perú, Bolivia mama llaqtakunapi imaynataq Qichwa kawsay kachkan

    Arí aswan achka runam kay iskaynin mama llaqtakunapi Qichwa rimaqkunaqa kachkayku. América uran suyu chiqapiqa, ñawpaqmantapacha kunankamapas
    qichwaqa wakin ñawpa simikunamantapas aswan kuraqmi. Chaymi, unay watakunamantaña Qichwa kawsayqa, wakin kawsaykunahina ancha riqsisqa
    tukupurqa. Chayraykutaqmi allin yuyayniyuq, qillqakunapas tawqatawqaraq
    rikurimurqa, Qichwa kawsayta qimiyta, kallpachayta, chaninchayta munaspa.


    Kunanpas Perú, Bolivia mama llaqtakunapa umalliqninkunaqa tukuy niq qillqakunata rikurichimuchkankupuni aswanraq Qichwa kawsay, rimay
    yanapasqa kananpaq nispa. Chaykamalla imapas, chiqaypiqa manataqmi ima waqrapas chuyanchakuntaqchu, chaychaykamalla puririspa qulluylla qullupun.
    Qichwa runataq saruchasqallapuni, aswanraq wakchayachisqa.

    Ariyá kunan Perú, Bolivia umalliqkunaqa Qichwa yawaryá kachkankupas, ichaqa manayá llaqtankupi yuyayniyuqñachu, umankuqa huk musquywan qaywisqa, qayqasqa pawachkan, sunqunkurí tuquru, chusaq. Aswantaraqmi chiqnipakunku, kutipakunku, paykunarayku umalliq qispirusqankutapas qunqaspa.

    Ñawpaqmantaraq, Qichwa llaqtakunarayku, maychika ñakariywan imaymana wakisqa aypakusqantapas, wasapaq ruraykunatapas pisimanta pisi aswantam pantachipuchkanku, tatichipuchkanku, qulluchipuchkanku. Chayraykum huk chillmiyllapi tiyasqanchik allpakunapas, wayra samasqanchikpas, yakunu11 upyasqanchikpas, imaymananchik kaqpas qunqayllamanta hukpa makinpikama rikurin.

    Chaykunamanta sayariptinchiktaq, qapariptinchiktaq sallqa, suwa, awqa, ñawsa runa nispa munasqankuta kamiykuwanchik, pinqachiwananchikkama. Mana chaniyuq allqutahina qawaykuwanchik. Imaymana munasqanku tarinankupaqqa, chulla chullamanta umalliqkunata rantipuchkanku, qullqita munarichispanku siminkuta watapuchkanku, upallachipuchkanku, hinallapi imapas puchukananpaq.

    Urqu qasakunapi, yunka uraykunapi tiyaq runaqa qullqiyuqkunapa, qarayasqa suwakunapa michiqllanpim tukupuchkanku, imaymanakuna qawaqllan, mana imatapas tuqpispa, uqarispa, munapakuqlla. Qarakunam ichaqa munarisqankupacha imaymananchiktapas hukman, hukman qatuylla qaturparinku,
    chaywan qapaqyaykuspankutaq saruchawanallanchikpaqpuni.

    Maypitaq, maypim chay tukuy imaymana ñawpa kawsaykuna, Qichwa kawsay amachaq yuyaysapa qillqakunarí. Manayá chayllapaschu, maypitaq llapan kawsaykuna, tukuy simikuna amachaq qillqakunapasrí, hukuchachu kachkarparinpas, icharí ninachu ruparparinpas.

    Perú, Bolivia mama llaqtakunapiqa quñiq tantahinaraqmi sapa kutilla yuyaysapa qillqakunaqa lluqsimun, chaykunawanqa aswan qapaqmi rikurinchik,
    ichaqa manam haykaqpas chiqan kanan huntakunchu, manataqmi purun llaqta runakunapa riqsisqantaqchu. Sutinchikpi puriq qala kunkakunallam chaytaqa
    yachanku, chaykunawanmi siminkuta huntarququspa rimapakuspa llamkanku, chayna kunanqa ñuqanchikmanta rimaspa llamkayniyuq runakuna quñirichkanku.

    Muyuynin tukunapaq

    Nisqanchik hinapas qichwa simiqa allin riqsisqam kachkanpas, sayaypura wakin simikunawan, ichaqa manataq miranchu, aswanmi wata watamanta sapa llaqtakunapi rimaqkunaqa pisiyapuchkan. Sasachakuykunallam, imaymana ñakariykunallam Qichwa runapaqqa quñirichkan, qichwa kayqa aswan huchapim tukupuchkan.

    Maypachachus wasinchikpi, allpa tiyasqanchikpi quritapas, qullqitapas, yakunutapas tarirquspankuqa hukpaqkama imaymanata ruraykuspa tiyasqanchikmanta wischuwananchikkama mana samankuchu, manahinarí, ñuqanchik mana munaptinchikri qunqayllamanta sipirqachiwanchik. Chayraykum aswan allin
    mana riqsisqa kay, qunqasqa kawsay, ichapas chayna qullqisapa munaqniyuqpa makinmanta ayqispa kasunmanraq qipa wiñaykuna qawarinallanpaqpas.

    Peru, Bolivia mama llaqta umalliqkunaqa siminku huntatayá imaymanata rimaykuchkanku, chinlla kananchik rayku, ichaqa manayá imapas nisqankumanhina rikurinchu. Paykunaqa aswantaraqmi puchuq kaqninchikkunatapas pururparichipuchkan, llaqta runakuna wakchayachiyta tukupuchkanku. Chay raykupitaqmi imaymana rimanakuypas llaqta umalliqkunawanqa mana allin ñanman chayanchu, chaykamataq qullqiyuqkunaqa, imaymananchikmanta hapiparukuspanku huk yuyaywanña imatapas rurayta munanku, manayá Qichwa runahinachu Pachamama sunqunwan rikun. Paykunapa sunqunqa
    ñawsan, manam ima kasqanta imatapas rikunmanchu, maypachachus ima kasqanta rikurquptinqa chayllapichá imankupas tunirqunman, ima kasqankupas
    chusaq tukurqunman.

    Chiqan Qichwa runapaq Qichwa simiqa kawsayninchikmi, ima kasqanchik, kay pachapi sayapakuyninchik, hinallataq qispisqa kayninchik. Mana Qichwa
    runapaqtaq, mana riqsikuy munaq masinchikkunapaqhina Qichwa kayqa aswan pinqasqa kay, wakcha kay, sarunchasqa kay.

    Perú, Bolivia mama llaqtakunapa, hatun kamachiq qillqankunallapiqa, qichwawan kastilla simipas sayapanasqa rikurichkan, chaninchasqa, llapan
    runa rimananpaq kamachisqa, ichaqa manayá hinachu, muspaylla, muspay.

    Kunanpas, haykaqpas manayá ima kasqantachu pipas qawariwanchik, aswanraq chay sunkasapa awqa runakunapa chayamusqan qipamanta pisipaylla pisipaspa qaqapapurqanchik. Sichus chiqan Qichwa sunquyuq runakuna llaqtanchikkunata umallinman chayqa ichapasraqchá maymi kananpi Qichwa kawsay sapinchiktaqa churarqunman, chaymanta sumaqta ñanchakuspa qispisqa purinanchikpaq. Ichaqa
    manayá hinachu, manataqmi hinapastaqchu kanqapas.

    Ichaqa musuq wayrakunam muyuykamuchkan, allillamantam Qichwa ñakariypachamanta Pachakuti puririmuchkanña.

    Kay qillqasqakunamanta yachapakusqa

    Constitución Política Del Estado. Bolivia, 2009.

    Ministerio De Educación Del Perú. Ley General de Educación No 28044.

    Ministerio De Educación Y Culturas De Bolivia. Ante Proyecto: Nueva ley de Educación “Avelino Siñani y ELizardo Pérez”, 2006.

    Naciones Unidas. Declaración de las Naciones Unidas sobre los derechos de los pueblos indígenas, 2007.

    Naciones Unidas. Convenio 167 de la OIT.

    Constitución Política Del Estado. Perú, 1993.

    UNICEF y FUNPROEIB Andes. Atlas sociolingüístico de pueblos indígenas en América Latina, 2009.

    Qichwasimirayku

    Qichwasimipa mastarikuyninqa chawpischasqa suyuta chiqirichiynin ukupim rikurimurqa, gobierno regional lliw kamaqnintinkunapiwan puririptinku, hinallataq Apurímacpa PERnin (Proyecto Educativo Regional) ruwachikuchkarqa, markakunapa unay watakunaña munasqanta runankunapa ruwasqankunatapas huqarispa. Qichwasimi mastariy politicaqa llaqta runakunapa uywayninkuna puririchiynin pusasqanmi; kay llaqta runakunaqa yachachinakuyta hinallataq qichwasimi puturichiyta nanachikurqanku.


    .-

    No dejes de seguir a Publimetro en Facebook

    [pub][ooyala.xxM2N0YjE6-1Re3LjazwZNx1mZy-R6jT]

    Tags Relacionados:

    Bolivia

    Quechua

    NO TE PIERDAS

    Contenido de Mag.

    ¿Te robaron tu celular? Entérate cómo cerrar tu cuenta de WhatsApp

    ¿Te robaron tu celular? Entérate cómo cerrar tu cuenta de WhatsApp

    La ‘Kame House’ de Dragon Ball se encuentra en una misteriosa ciudad de Perú usando Google Maps

    La ‘Kame House’ de Dragon Ball se encuentra en una misteriosa ciudad de Perú usando Google Maps

    Celebra la Navidad con Google Maps y sigue el recorrido de Papá Noel EN VIVO y EN DIRECTO

    Celebra la Navidad con Google Maps y sigue el recorrido de Papá Noel EN VIVO y EN DIRECTO

    Conoce el paso a paso para recuperar tu cuenta bloqueada de WhatsApp

    Conoce el paso a paso para recuperar tu cuenta bloqueada de WhatsApp

    El amoroso mensaje de Irina Baeva a Gabriel Soto tras revelarse fotos vestida de novia

    El amoroso mensaje de Irina Baeva a Gabriel Soto tras revelarse fotos vestida de novia

    Keanu Reeves y por qué el 2019 fue definitivamente su año

    Keanu Reeves y por qué el 2019 fue definitivamente su año

    Te puede interesar:
    • Gobierno de Bolivia afirma que informe de CIDH “es sesgado”

      Internacional

      Gobierno de Bolivia afirma que informe de CIDH “es sesgado”

    • CIDH pide investigación sobre las “masacres” en Bolivia

      Internacional

      CIDH pide investigación sobre las “masacres” en Bolivia

    • Bolivia: Nombran a Evo Morales como jefe de campaña de su partido para elecciones del 2020

      Internacional

      Bolivia: Nombran a Evo Morales como jefe de campaña de su partido para elecciones del 2020

    • Ansiedad y temor, las secuelas emocionales de la crisis social en los bolivianos

      Internacional

      Ansiedad y temor, las secuelas emocionales de la crisis social en los bolivianos

    Anuncios de interés

    Logo de perured

    Recomendado por:

    Anuncios de interés

    Logo de perured

    Recomendado por:

    Anuncios de interés

    Lo más visto

    “The Mandalorian”: las 20 preguntas que los fans se están haciendo sobre el bebé Yoda

    “The Mandalorian”: las 20 preguntas que los fans se están haciendo sobre el bebé Yoda

    Juan Luis Guerra fue sometido a un procedimiento cardiovascular

    Juan Luis Guerra fue sometido a un procedimiento cardiovascular

    Guaidó llama a unión de todos los sectores para luchar contra Maduro

    Guaidó llama a unión de todos los sectores para luchar contra Maduro

    Juan Manuel Santos dice que no hay pruebas que lo vinculen  con Odebrecht

    Juan Manuel Santos dice que no hay pruebas que lo vinculen con Odebrecht

    Ancón: mujer denuncia desaparición de su hijo de 11 meses en parque

    Ancón: mujer denuncia desaparición de su hijo de 11 meses en parque

    Logo de publimetro
    Director Periodístico
    Luis Carlos Arias Schreiber (redaccion@publimetro.pe)
    Empresa Editora Publimetro
    Jr. Santa Rosa #300 Lima 1 Perú
    Copyright © publimetro.pe
    Grupo El Comercio - Todos los derechos reservados
    Cargando siguiente...

    La Victoria remodelará complejo deportivo de unidad vecinal de Matute